Otyłość wśród dzieci - rosnący problem

Powszechny problem związany z otyłością sprawił, że jest postrzegana jako prawdziwa epidemia XXI wieku – coraz częściej spotykana wśród najmłodszych. Światowa Organizacja Zdrowia poinformowała, że jeśli obecne przyzwyczajenia nie ulegną zmianom, w 2025 roku na świecie będzie aż 70 mln dzieci do 5 roku życia z nadmierną masą ciała. Międzynarodowe badanie HBSC z 2018 roku, w którym uczestniczy również Polska opublikowało raport, z którego wynika, że nadmierna masa ciała występuje u 29,7% chłopców i 14,3% dziewcząt (wg kryteriów WHO, 2007). Odsetki te są wyższe o kilka procent w porównaniu do wyników edycji tego badania z 2014 roku. W Polsce problem nadwagi i otyłości dotyczy około 10% małych dzieci (1-3 lata), 30% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i niemal 22% młodzieży do 15 roku życia.

W leczeniu otyłości duże znaczenie odgrywa profilaktyka indywidualna skierowana do wszystkich obciążonych skłonnościami do występowania problemów z nadwagą. Główne działania w tym zakresie powinny opierać się na informowaniu osób znajdujących się w grupie ryzyka o zagrożeniach wiążących się z tymi chorobami oraz na modyfikacji głównych czynników środowiskowych (głównie aktywność fizyczna i sposób żywienia) odpowiedzialnych za rozwój tych chorób. Do głównych zadań profilaktyki populacyjnej należą:

- promowanie zdrowego stylu życia,
- promowanie aktywności fizycznej,
- edukacja żywieniowa od najmłodszych lat,
- rzetelne informowanie o składach produktów (czytelne informacje na etykietach produktów),
- odpowiednie reklamy produktów spożywczych (szczególnie adresowanych do dzieci),
- promowanie aktywnego stylu życia.

Badania przeprowadzone w wielu krajach pozwalają zrozumieć, że otyłość u dzieci i nastolatków jest problemem całej rodziny. Zaniepokojeni rodzice często zwracają się do specjalistów licząc na szybkie przezwyciężenie problemu. Pomoc osoby wykwalikowanej jest najlepszą metodą w walce z chorobą. Należy jednak pamiętać, że leczenie jest trudne, złożone, a także, jeśli ma przynieść wymierne efekty, długotrwałe. Ważnym aspektem jest zwrócenie uwagi na modyfikowalne czynniki ryzyka otyłości, czyli takie, na które mamy bezpośredni wpływ. Dokonując odpowiednich wyborów dotyczących stylu naszego życia, na przykład stosując odpowiednią dietę, możemy je ograniczać. W walce z nadwagą u najmłodszych niezbędne jest psychiczne wsparcie całej rodziny. Dziecko dotknięte problemem bardzo często źle czuje się w swojej grupie rówieśniczej. Zdarzają się również sytuacje odrzucenia ze strony najbliższych. W dużej mierze to właśnie my jesteśmy odpowiedzialni za samopoczucie naszej pociechy. Na początku powinniśmy się odpowiednio przygotować oraz wytłumaczyć dziecku, że osiągnięcie oczekiwanych rezultatów jest możliwe dzięki odpowiedniej pracy, rezygnacji z ukochanych produktów, a przede wszystkim obustronnej determinacji. Proces jest długotrwały, dlatego należy doceniać nawet najdrobniejsze postępy – dotyczące nie tylko walki z nadwagą, ale również każdej innej dziedziny dorastania. Przyzwyczajenie do zdrowych nawyków powinno być przestrzegane przez każdego członka rodziny. Dzieci są bacznymi obserwatorami i chętnie naśladują nasze zachowania. Powinniśmy o tym pamiętać i dawać naszym pociechom jak najlepszy przykład. Mobilizując je do przestrzegania odpowiedniej diety oraz wysiłku fizycznego sami również powinniśmy współuczestniczyć w procesie. Wspólne ćwiczenia nie tylko przyniosą wymarzone rezultaty, ale przede wszystkim zbudują jeszcze większą więź. Niedopuszczalne jest również, aby budować w dziecku nawyk zdrowego odżywiania, a samemu jeść kaloryczne potrawy. Bądźmy dla swoich dzieci najlepszym wsparciem na każdym etapie życia. Poza kwestią zdrowotną powinniśmy również pamiętać o estetyce wyglądu naszego dziecka poprzez pomoc w wyborze odpowiedniego ubioru. Bardzo istotne jest również zwrócenie szczególnej uwagi na higienę ciała – między innymi stosowanie odpowiednich kosmetyków oraz zapobieganie odparzeniom.

Niewątpliwie, wszechobecny rozwój urbanizacji, przemysłu, a także postęp techniczny stwarzają warunki sprzyjające otyłości. Za jedną z głównych przyczyn takiego stanu przyjmuje się powszechne zastępowanie pracy mięśni urządzeniami technicznymi, co w znacznym stopniu ograniczyło wśród nas poziom aktywności fizycznej. Rezygnujemy ze spacerów na rzecz komunikacji drogowej, a ciągłe życie w biegu sprzyja nieodpowiedniemu odżywianiu się. Często sięgamy po dania gotowe lub korzystamy z restauracji typu fast food. Mamy szeroki dostęp do przetworzonej, wysokokalorycznej żywności – bogatej w tłuszcze i cukry, a czytanie etykiet wciąż nie należy do nieodłącznych zwyczajów podczas robienia zakupów. Powszechny rozwój technologiczny sprawił, że poświęcamy mnóstwo wolnego czasu na oglądanie telewizji oraz korzystanie z naszych smartfonów. Edukacja szkolna również nie sprzyja niwelacji problemu. Zajęcia z wychowania fizycznego bardzo często nie są traktowane poważanie – zarówno ze strony dzieci jak i dorosłych. Rozwojowi otyłości sprzyjają także sytuacje stresowe i problemy emocjonalne, takie jak konflikty w szkole czy w rodzinie. Mogą one prowadzić do tak zwanego „zajadania problemów”. Gdy dziecko przeżywa trudności, niepowodzenia, czuje się samotne lub zasmucone, jedzenie może spełniać funkcję kompensacyjną i, również za sprawą rodziców, być traktowane jako pocieszenie.

Poza niezdrowymi nawykami, na rozwój otyłości u dzieci wpływają również czynniki genetyczne. Dotyczą one regulacji przemiany materii oraz magazynowania i rozkładu tkanki tłuszczowej w organizmie. Czynniki związane z różnymi genami mogą sprzyjać otyłości, ale o jej wystąpieniu decydują również te związane ze środowiskiem oraz naszymi przyzwyczajeniami. Obecnie uważa się, że ich wpływ na problemy z wagą to około 30-40%. Skłonność genetyczna u danej osoby nie musi więc zawsze prowadzić do nadwagi, oznacza jedynie, że dana osoba powinna zwracać większą uwagę na przestrzeganie zdrowego stylu życia. Owszem, występuje duże ryzyko otyłości u dzieci, których rodzice są otyli. Z badań wynika, że 70% dzieci, których oboje rodziców ma nadwagę, również jest otyłe. Jeżeli rodzice są szczupli, ryzyko otyłości u dziecka wynosi jedynie 10%. W dużej mierze wynika to z tego, że dzieci często przejmują nawyki swoich podopiecznych. Ponadto, otyli rodzice często nie uważają otyłości swoich dzieci za problem i nie są świadomi tego, że może ona stać się przyczyną wielu dodatkowych problemów zdrowotnych. Wśród nich:

- insulinooporność,
- cukrzyca,
- zespół metaboliczny,
- przeciążenie kości i stawów,
- nadciśnienie,
- zaburzenia emocjonalne
- większa predyspozycja do chorób nowotworowych w wieku dorosłym.

Problem otyłości u najmłodszych w dużej mierze spoczywa na barkach rodziców. To oni powinni być odpowiedzialni za wprowadzanie do życia dziecka zdrowych nawyków, a także mobilizację w działaniach. Starajmy się spędzać ze swoją pociechą czas aktywnie oraz uczyć ją od najmłodszych lat, że odpowiednia dieta oraz ćwiczenia nie tylko pozytywnie wpłyną na jej samopoczucie, ale przede wszystkim uchroni ją przed zagrożeniem wielu chorób. Najważniejsze, sami również bądźmy dla najmłodszych dobrym przykładem.

Materiał ekspercki partnera.